Limerikki
Kien hemm ġewwa dar ġo Ta’ Qali,
qattus li tassew kien speċjali.
Kien jibża’ mill-ġrieden,
isaffar bħall-vrieden
U jilbes l-arloġġ u n-nuċċali.
Carmel Cauchi
Kien hemm darba raġel Tas-Sliema
li tella’ fuq rasu ħamiema;
kif tagħmel ferħana
tal-bejta fis-sħana
ħammġitlu fuq rasu l-ħamiema.
Anton Buttigieg
Kien hemm raġel darba l-Munxar
li ħolom li nbidel fi ħmar,
u qam mill-inħir,
maqtugħ bit-twerwir,
għalkemm huwa veru kien ħmar.
Anton Buttigieg
Is-Sur Karm għandu mitt arloġġ fin;
Kollha jtektku u sbieħ ħdejn xulxin;
Dawn fil-ħin ma jaqblux,
U flimkien ma jdoqqux,
Għalhekk qatt ma jaf jgħidlek il-ħin!
Guido Lanfranco
Kien hemm darba raġel minn Garra,
idoqq fuq ix-xatt il-kitarra,
il-ħut kien jinġabar,
u fuq wiċċ il-baħar
ikanta mad-daqq tal-kitarra.
Anton Buttigieg
Kemm nixtieq li jiena kaċċatur
bis-senter u bl-iskrataċ indur,
kieku nwerwer lill-“kbar”
kollha arja maż-żgħar-
tal-għasafar inkun protettur.
Tony C. Cutajar
Kien hemm darba xiħ il-Maqluba
miskin kellu żaqq daqs katuba;
għattieha bil-landa,
u ħareġ mal-banda
iħabbat minflok il-katuba.
Anton Buttigieg
Kien hemm darba xiħ min-Nadur
li waħħal fuq rasu pinnur;
minn fejn ġej ir-riħ
jaf dejjem ix-xiħ,
u jimxi kif jgħidlu l-pinnur.
Anton Buttigieg
Il-lista tat-termini letterarji
Kompetenzi ewlenin
Il-Malti għall-barranin
Il-Malti nattiv
L-Assessjar Kontinwu – Aġġornat f’Diċembru 2019
Il-Qari – Aġġornat f’Diċembru 2019
Il-Kitba – Aġġornata f’Diċembru 2019
Is-Smigħ – Aġġornat f’Diċembru 2019
It-Taħdit – Aġġornat f’Diċembru 2019
Il-Letteratura – Aġġornata f’Diċembru 2019
It-tqassim tal-ħidmiet kollha matul is-sena – Aġġornat f’Diċembru 2019
L-idea ġenerali dwar kif għandu jsir it-tagħlim
Programm tal-Metalingwa u tal-letteratura
Pjan ta’ ħidma – tabella vojta
Epigramm
Prof. Oliver Friggieri jikteb hekk:
Poeżija qasira, mirquma u marbuta tajjeb, li aktarx tolqot u taħsad bl-oriġinalità tagħha, li jista’ jkollha tema li tvarja u li hi ttrattata bis-serjetà jew b’mod satiriku; kitba, fil-versi jew fil-proża, li tesprimi xi ħaġa b’mod milqut, fil-qosor, b’ton serju, filosofiku jew satiriku u l-bqija. Il-forma l-iżjed imfittxa tal-epigramm tul it-tradizzjoni hi d-distiku bl-endekasillbi, iżda l-forom ivarjaw minn kittieb għal ieħor.
Epigrammisti bikrija Maltin huma Luigi Rigord (1757-1823) u Giuseppe Zammit (1802-1890), magħruf bħala Brighella, awtur ta’ Carmine epigrammatica (1839). Dan hu epigramm ta’ Rigord:
“Un mercato sarà quell’edifizio?”
Diceva un greco giunto d’Albania,
Vendendo sopra la Castellania
La bilancia nell-alto frontispizio.
“Sì,” rispose qualcuno con malizia,
“Amico la si merca la Giustizia.”
Il-ġabriet ewlenin tal-epigrammi fil-poeżija Maltija huma Ejjew Nidħku Ftit! (1962) u Ejjew Nidħku Ftit Ieħor (1965) ta’ Anton Buttigieg (1912-83). Huma aktarx dejjem miktubin bi kwartini ta’ endekasillabi li jirrimaw fit-tieni u fir-raba’ vers. is-suġġetti jvarjaw u jifformaw ħarsa wiesgħa lejn oqsma differenti tal-ħajja fiha nnifisha u l-aktar f’Malta. Il-politiċi, il-kleru, l-irġiel u n-nisa bħala sessi b’xejriet tipiċi, il-professjonijiet, id-drawwiet u l-vizzji personali u soċjali huma t-temi li Buttigieg jittrattahom bl-ironija u bis-satira. Epigrammi oħra huma allegoriċi, mibnijin fuq ħxejjex u annimali b’kontenut ta’ xeħta u fejda li jorbtuhom mad-dinja morali tal-bnedmin. L-imġiba kritika tal-poeta, ċajtiera u nebbiexa ssawwat lis-soċjetà xi drabi bl-aħrax u dejjem fid-dawl tal-għażla bejn it-tajjeb u l-ħażin. L-attitudni hi maskili, xejra li hi tipika tal-poeżija satirika kollha. Bħala kontenut, l-epigrammi ta’ Buttigieg jintrabtu mal-ħrejjef morali u ċajtiera ta’ Ġan Anton Vassallo (1817-1868) u l-oħrajn li nqdew bil-ħrafa għall-istess skop. Buttigieg jislet ħafna mill-motivi tiegħu mill-esperjenza ta’ politiku u avukat, iżda kollox hu mbiddel f’kumment soċjali u morali li jħossu kulħadd.
Dizzjunarju ta’ Termini Letterarji (1996)
Il-Malti nattiv
L-Assessjar kontinwu – f’Aġġornat Diċembru 2019
Il-kitba – Aġġornata f’Diċembru 2019
Il-qari – Aġġornat f’Diċembru 2019
Is-smigħ – Aġġornat f’Diċembru 2019
It-taħdit – Aġġornat f’Diċembru 2019
Il-letteratura – Aġġornata f’Diċembru 2019
It-tqassim tal-ħidmiet kollha matul is-sena – Aġġornat f’Diċembru 2019
Kompetenzi ewlenin
Kisbiet mis-sillabu taċ-ĊES li jridu jsiru matul Sena
It-Taħdit
K1: Nuża l-lingwa biex inwassal l-informazzjoni.
K2: Nitkellem b’korrettezza u preċiżjoni, skont il-kuntest u l-udjenza.
Is-Smigħ
K3: Nisma’ test jew testi għal fehim fuq suġġetti, f’kuntesti jew sitwazzjonijiet differenti.
Il-Qari
K4: Nagħraf it-tifsira tal-kliem misjub f’test moqri
K6: Nagħraf il-funzjoni tat-test moqri skont l-iskop u l-udjenza li għalih inkiteb.
Il-Kitba
K8: Ninqeda bil-kitba biex nilħaq funzjonijiet komunikattivi varji.
K9: Inħaddem Malti tajjeb biex nikteb ġeneri differenti għal udjenza u bi skopijiet differenti..
Il-Metalingwa
K10: Inħaddem kategoriji grammatikali biex ninqeda sew bil-lingwa miktuba.
Il-Letteratura
K11: Nidentifika ġeneri differenti letterarji.
K12: Napprezza l-funzjoni tat-tema/i f’testi letterarji.
K13: Nikkummenta b’mod kritiku fuq testi letterarji.
K14: Nanalizza l-elementi stilistiċi li jsawru testi letterarji.
K15: Napprezza l-poeżiji tal-poeta nazzjonali, Dun Karm Psaila.
GWIDA TAL-PJAN TA’ ĦIDMA – Agħfas HAWN
Mill-antoloġija Hemm Art fil-Folja
Dun Karm
L-Arloġġ
Għaliex?
Univers Ieħor
Novelli
Il-Ħrafa ta’ www-kullkulur-com – Trevor Żahra
Qsari tal-Fuħħar – Joe Friggieri – Analiżi
Siltiet mir-Rumanzi
Nazju Ellul – Kapitlu 9
Magna Mater – Kapitlu 2
Poeżiji
Għar Dalam – Ġorġ Pisani
Lilia Agri – Anton Buttigieg
Ħitan tas-Sejjieħ – Marjanu Vella
Bħal Minutiera – Lillian Sciberras
Kisbiet mis-sillabu taċ-ĊES li jridu jsiru matul is-Sena
Is-Smigħ
K3: Nisma’ test jew testi għal fehim fuq suġġetti, f’kuntesti jew sitwazzjonijiet differenti.
Il-Qari
K5: Nagħraf l-istruttura, l-organizzazzjoni, u t-tekniki differenti li jħaddmu l-kittieba biex isawru ġeneru ta’ kitba.
Il-Kitba
K7: Infassal il-kitba tiegħi skont l-istadji ewlenin tal-proċess tal-kitba.
K8: Ninqeda bil-kitba biex nilħaq funzjonijiet komunikattivi varji.
K9: Inħaddem Malti tajjeb biex nikteb ġeneri differenti għal udjenza u bi skopijiet differenti.
Il-Metalingwa
K10: Inħaddem kategoriji grammatikali biex ninqeda sew bil-lingwa miktuba.
Il-Letteratura
K11: Nidentifika ġeneri differenti letterarji.
K12: Napprezza l-funzjoni tat-tema/i f’testi letterarji.
K13: Nikkummenta b’mod kritiku fuq testi letterarji.
K14: Nanalizza l-elementi stilistiċi li jsawru testi letterarji.
K15: Napprezza l-poeżiji tal-poeta nazzjonali, Dun Karm Psaila.
Mill-antoloġija Hemm Art fil-Folja
Dun Karm
Il-Għodwa
Waħdi
Il-Għanja tar-Rebħa
Novelli
Il-Mutu – Walid Nabhan
Farrett – Rita Saliba
Siltiet mir-Rumanzi
Ġiżimin li Qatt ma Jiftaħ – Kapitlu 14
Tinsiex, Publius, Tinsiex – Kapitlu 5
Poeżiji
Ħbiebi – Karmenu Vassallo
Mill-Ġdid Poeta – Rużar Briffa
Il-Ktieb – Immanuel Mifsud
Lezzjoni – Simone Galea
Kisbiet mis-sillabu taċ-ĊES li jridu jsiru matul is-sena
It-Taħdit
K1: Nuża l-lingwa biex inwassal l-informazzjoni.
K2: Nitkellem b’korrettezza u preċiżjoni skont il-kuntest u l-udjenza.
Is-Smigħ
K3: Nisma’ test jew testi għal fehim fuq suġġetti, f’kuntesti jew sitwazzjonijiet differenti.
Il-Qari
K6: Nagħraf il-funzjoni tat-test moqri skont l-iskop u l-udjenza li għalih inkiteb.
Il-Kitba
K8: Ninqeda bil-kitba biex nilħaq funzjonijiet komunikattivi varji.
K9: Inħaddem Malti tajjeb biex nikteb ġeneri differenti għal udjenza u bi skopijiet differenti.
Il-Metalingwa
K10: Inħaddem kategoriji grammatikali biex ninqeda sew bil-lingwa miktuba.
Il-Letteratura
K11: Nidentifika ġeneri differenti letterarji.
K12: Napprezza l-funzjoni tat-tema/i f’testi letterarji.
K13: Nikkummenta b’mod kritiku fuq testi letterarji.
K14: Nanalizza l-elementi stilistiċi li jsawru testi letterarji.
K15: Napprezza l-poeżiji tal-poeta nazzjonali, Dun Karm Psaila.
Mill-antoloġija Hemm Art fil-Folja
Dun Karm
Lill-Kanarin
Il-Qalb tal-Bniedem
Żagħżugħ ta’ Dejjem
Novelli
Ġenn – Ġużè Bonnici
Il-Mejda tal-Mogħdija – Pierre J. Meilak
Siltiet mir-Rumanzi
Ulied in-Nanna Venut fl-Amerka – Kapitlu 1
L-Ibleh – Kapitlu 20 (minn paġna 20 sa paġna 25)
Poeżiji
F’Altamira Żewġ Barrin – Victor Fenech
Solitaire – Achille Mizzi
Ħuta – Maria Grech Ganado
Din Gżira Niexfa – Clare Azzopardi